Vrste crevnih parazita
Crevni paraziti su organizmi koji žive u crevima domaćina, uključujući ljude. Crevni paraziti se dele na dve glavne grupe: helminti (parazitski crevni crvi) i protozoe (jednoćelijski organizmi). Helminti se dalje dele na crijevne nematode (valjkasti crvi), cestode (trakasti crvi) i trematode (metilji), koji uzrokuju razne parazitarne infekcije kod ljudi. Crevni paraziti su organizmi koji žive u crevima domaćina, uključujući ljude. Parazit koristi telo domaćina za ishranu i sklonište, a često se širi putem domaćina na nove žrtve, omogućavajući nastavak svog životnog ciklusa. Crevni paraziti mogu izazvati neprijatne simptome i ozbiljne zdravstvene probleme.
Helminti (parazitski crevni crvi)
Enterobius vermicularis (mala dečija glista) – Enterobijaza
Enterobijaza, poznata i kao infekcija malom dečijom glistom, predstavlja zdravstveni problem koji se često javlja, posebno među decom. Ova infekcija uzrokovana je prisustvom sitnog crva Enterobius vermicularis u debelom crevu. Iako se može pojaviti u svim klimatskim uslovima, primetno je da je češća u regionima sa hladnijom klimom.
Dečija glista se širi kontaktom sa površinama kontaminiranim jajima. Odrasli crvi, noću, položiće jaja oko anusa, što izaziva intenzivan svrab. Iako mnogi slučajevi prolaze neprimećeno, najčešći simptom je upravo svrab analne regije, koji je naročito izražen tokom noći.U skladu sa preporukama stručnjaka, važno je lečiti sve članove domaćinstva i seksualne partnere kako bi se potpuno eliminisala infekcija.
Ascaris lumbricoides (velika dečija glista) – Askarijaza
Askarijaza, poznata i kao infekcija velikom dečijom glistom, predstavlja ozbiljan zdravstveni problem koji se često javlja, posebno u područjima gde je higijena i sanitarni uslovi narušeni. Ovaj tip infekcije uzrokuje Ascaris lumbricoides, najveći valjkasti crv koji je čest uzročnik crevnih infekcija kod ljudi.
Infekcija se obično širi unosom jaja parazita iz kontaminiranog tla putem hrane ili vode. Posebno su ugrožena područja gde se ljudski izmet koristi kao đubrivo. Iako mnogi slučajevi mogu proći neprimećeno, infekcija može izazvati različite simptome, uključujući abdominalne bolove, kašalj, i povišenu temperaturu. Kada larve dospeju u tanko crevo, razvijaju se odrasle jedinke crva, što može dovesti do različitih komplikacija poput opstrukcije creva ili ruptura crijeva. Važno je preduzeti adekvatne mere kako bi se sprečilo širenje infekcije i smanjili rizici od komplikacija.
Trichuris trichiura (bičasti crvi) – Trihurijaza
Trihurijaza, predstavlja ozbiljan zdravstveni problem koji se širi unošenjem jaja parazita iz kontaminiranog tla. Glavni uzročnik ove infekcije je Trichuris trichiura (čovječja glista), valjakasti crv čija dužina varira od 3 do 5 cm, a oblik mu podseća na bič.
Infekcija nastaje kada osoba unese zrela jaja parazita putem kontaminirane vode, hrane ili predmeta. Nakon izbacivanja jaja stolicom, ona postaju infektivna u spoljnoj sredini nakon 2 do 3 nedelje. Jaja dospevaju u tanko crevo, gde se iz njih oslobađaju larve koje migriraju prema debelom crevu, gde sazrevaju u odrasle crve. Odrasli crv može živeti i do 5 godina.
Infekcija često prolazi bez simptoma, ali teže infekcije mogu se manifestovati gastrointestinalnim tegobama poput bolova u trbuhu, mršavljenja, hroničnog proliva i anemije, posebno kod dece, što može rezultirati zaostajanjem u rastu i razvoju.
Ancylostoma duodenale i Necator americanus (rudarska glista, ankilostomi) – Ankilostomijaza
Ankilostomijaza, izazvana parazitima poput Ancylostoma duodenale i Necator americanus, predstavlja zdravstveni problem sa ozbiljnim posledicama. Ovi paraziti, poznati kao ankilostomi, karakterišu se glavama poput kuka kojima se pričvršćuju za zidove creva. Ovi paraziti su česti kod pasa i mačaka, a čovek se može zaraziti putem kontakta sa zemljom koja sadrži larve parazita. Infekcija se najčešće dešava kada larve ulaze u telo kroz kožu, posebno kada hodate bosonogi po zemljištu zagađenom njihovim jajima.
Larve ovih parazita su sposobne da prodru kroz kožu, nakon čega dospevaju u krvotok i putuju do pluća, a zatim u tanko crevo, gde sazrevaju do odrasle jedinke. Odrasli paraziti se pričvršćuju za sluznicu creva i tu položene jaja, koja doprinose kontinuiranom gubitku krvi.
Simptomi ankilostomijaze mogu varirati, uključujući lokalne promene na koži zbog svraba i bakterijske infekcije izazvane češanjem. Gastrointestinalni simptomi poput bolova u trbuhu, mučnine i povraćanja takođe su uobičajeni. U težim slučajevima, može doći do razvoja anemije, proteinske pothranjenosti i zaostajanja u rastu kod dece.
Dijagnoza se postavlja mikroskopskim pregledom stolice radi identifikacije jajašaca ovih parazita, dok se u krvnoj slici često primećuje povećanje broja eozinofila. Pravovremena dijagnoza i terapija su od ključnog značaja za sprečavanje komplikacija i poboljšanje zdravlja pacijenata.
Strongyloides stercoralis (strongiloidi) – Strongiloidoza
Strongiloidoza, uzrokovana parazitom Strongyloides stercoralis ili strongiloidima, predstavlja ozbiljno zdravstveno stanje koje se širi putem kontaminiranog tla. Paraziti se mogu uneti oralno ili kroz kožu, a jedna od karakteristika koja ih izdvaja je njihova sposobnost razmnožavanja unutar domaćina.
Infekcija strongiloidozom može biti asimptomatska kod osoba sa jakim imunim sistemom, ali može izazvati kožne promene poput osipa i gastrointestinalne simptome kao što su bolovi u trbuhu i hronični proliv. Međutim, kod osoba sa oslabljenim imunitetom, moguće je da se razvije diseminovana strongiloidoza, što može biti fatalno, jer larve parazita invadiraju razne organe poput jetre, pluća, srca i nervnog sistema.
Infekcija strongiloidozom nastaje kada larva prodre kroz kožu, putuje krvotokom do pluća, a zatim biva progutana u tanko crevo. Odrasli crvi se naseljavaju u dvanaestopalačnom crevu i početku tankog creva, gde luče jajašca koja se izlučuju stolicom.
Dijagnoza se postavlja pregledom stolice u kojoj se mogu pronaći larve, a ponekad i jaja. Kod diseminovane bolesti, larve se mogu naći u raznim telesnim tečnostima poput ispljuvka,
Taenia saginata (goveđa pantljičara) i Taenia solium (svinjska pantljičara) – Tenijaza
Pantljičare, poznate kao Taenia saginata (goveđa pantljičara) i Taenia solium (svinjska pantljičara), predstavljaju segmentirane crve nalik trakama koji naseljavaju digestivni trakt domaćina. Glavni način prenosa ovih parazita je konzumacija nedovoljno termički obrađenog mesa (svinjetina, govedina, riba) koje sadrži njihova jaja ili larve. Simptomi infekcije mogu obuhvatiti gubitak težine, abdominalne bolove i opstrukciju creva.
Tenijaza, izazvana odraslim formama goveđe i svinjske pantljičare, karakteriše se prisustvom dugačkih parazita koji mogu doseći dužinu od 2 do 8 metara i preživeti u ljudskom telu više od 20 godina. Čovek je definitivni domaćin za T. solium, dok može biti i prelazni domaćin za T. saginata.
Jaja pantljičara izlučuju se iz odraslih parazita i putem stolice dospevaju u spoljnu sredinu, kontaminirajući hranu, vodu i zemljište. Nakon unosa kontaminirane hrane i vode, goveda postaju prelazni domaćin za T. saginata, dok svinje ili čovek postaju prelazni domaćini za T. solium. Larve se razvijaju iz jaja u prelaznim domaćinima, prolazeći kroz sluznicu creva i migrirajući cirkulacijom do različitih tkiva, uključujući mišiće, gde se formiraju cisticerkusi, male tkivne larve. Unošenje jaja T. solium u organizam čoveka može izazvati cisticerkozu, dok unos cisticerkusa sa zaraženim mesom može dovesti do tenijaze.
Tenijaza obično protiče asimptomatski, mada se mogu javiti bolovi u predelu želuca, povraćanje, proliv i gubitak telesne težine. Sa druge strane, cisticerkoza može izazvati različite simptome i znakove, najčešće povezane sa afektacijom centralnog nervnog sistema i mišića.
Trichinella spiralis (trihinela) – Trihinoza
Trihinela se širi konzumiranjem sirovog ili nedovoljno kuvanog mesa zaražene životinje, obično svinje. Simptomi uključuju bolove u mišićima, groznicu i oticanje lica.
Fasciolopsis buski i Heterophyes heterophyes (metilji) – Fasciolopsijaza i Heterofijaza
Infekcije metiljima obično nastaju konzumiranjem kontaminirane vode ili zaražene hrane, uključujući vodene biljke i ribu. Dva značajna uzročnika ovih infekcija su Fasciolopsis buski, koji uzrokuje fasciolopsijazu, i Heterophyes heterophyes, koji uzrokuje heterofijazu. Tipični simptomi uključuju abdominalne bolove, dijareju i alergijske reakcije.
Jaja parazita se izlučuju izmetom životinja (ovaca, koza i goveda) , a u spoljnoj sredini prolaze razvojni ciklus u slatkovodnim puževima i izlaze kao larve koje stvaraju čauru na vodenim biljkama. Čovek se inficira konzumacijom tog kontaminiranog bilja.
Nakon što larve dospeju u dvanaestopalačno crevo čoveka, oslobađaju se ciste koje se naseljavaju u žučnim vodovima i razvijaju u odrasle metilje. Ovi paraziti mogu živeti u žučnim putevima čoveka i do 10 godina.
Akutna faza bolesti obično se manifestuje bolom u trbuhu, povišenom temperaturom, gubitkom telesne mase i urtikarijom.
Ovo stanje prati uvećanje jetre, žutica, anemija i povećanje jetrinih enzima, a uzrokovano je migracijom larvi kroz jetru.
Ovi simptomi mogu trajati od nekoliko nedelja do nekoliko meseci. Nakon toga, dolazi do hronične faze bolesti koja često prolazi asimptomatski. U krvnoj slici često se nalazi anemija i povećanje eozinofila.
Povezano: Šta uzrokuje zapušen limfni sistem i kako ga aktivirati?
Protozoe
Giardia lamblia (giardija) – Giardijaza
Iako je Giardia često povezivana sa zagađenom vodom, psi i mačke takođe mogu biti nosioci ovog parazita. Giardia ajčešće uzrokuje dijareju, nadutost, mučninu i grčeve u stomaku. Ponekad može izazvati i gubitak težine.
Entamoeba histolytica (ameba) – Amebijaza
Ameba se prenosi putem kontaminirane hrane i vode, što može rezultirati amebijazom. Osim dijareje, bolova u stomaku i krvave stolice, mogu se javiti i ozbiljne komplikacije kao što su apscesi jetre i crevna perforacija.
Cyclospora cayetanensis (ciklospor) – Ciklosporijaza
Ciklospora se prenosi kontaminiranom hranom i vodom, a karakterišu je dugotrajna dijareja, gubitak apetita, značajan gubitak težine i umor. Ovi simptomi mogu trajati nedeljama ili čak mesecima.
Cryptosporidium parvum (kriptospor) – Kriptosporidioza
Kriptospor se širi putem kontaminirane vode i hrane, izazivajući vodenastu dijareju, bolove u stomaku i dehidraciju. Posebno je opasan za ljude sa oslabljenim imunološkim sistemom, kao što su osobe sa HIV-om.
Blastocystis hominis (blastocista) – Blastocistoza
Blastocista se prenosi kontaminiranom hranom i vodom, a osim dijareje, mučnine i bolova u stomaku, može izazvati i simptome kao što su nadutost, gubitak apetita i umor.
Cystoisospora belli (cistoizospor) – Cistoizosporijaza
Prenosi se kontaminiranom hranom i vodom, uzrokujući dijareju, bolove u stomaku i groznicu. Ova infekcija može biti posebno teška kod osoba sa oslabljenim imunološkim sistemom, kao što su deca i osobe sa HIV-om.
Paraziti kao uzrok nedostatka gvozđa, vitamina B12, vitamina B6, vitamina A.
